Kosteloze toegang voor Zaanse inwoners blijft gegarandeerd.
Wij benadrukken dat er géén fundamenteel verschil van inzicht bestaat tussen ons en de initiatiefnemers van het referendum. Zowel het raadsvoorstel als het referendumverzoek gaan uit van hetzelfde uitgangspunt: inwoners van Zaanstad en bepaalde doelgroepen behouden kosteloze toegang tot de Zaanse Schans. Oftewel: de Zaanse Schans blijft open voor de Zaankanter. De zorgen van de initiatiefnemers zijn niet gebaseerd op inhoud, maar op wantrouwen in de uitvoering. Een referendum organiseren op basis van twijfel – terwijl we hetzelfde doel nastreven –vinden wij niet passend. Het is een omslachtig en kostbaar middel dat geen ander resultaat oplevert.

Daarnaast brengt een referendum aanzienlijke kosten met zich mee en leidt het tot maanden vertraging. In een periode waarin elke euro telt, vinden wij het onverantwoord om publieke middelen in te zetten voor een traject dat zowel financieel als inhoudelijk niet gerechtvaardigd is. Om elke twijfel weg te nemen, hebben wij amendementen ingediend die het voorstel verder verduidelijken. Daarmee is expliciet vastgelegd dat er géén hek komt om de Zaanse Schans en dat gratis toegang voor Zaankanters een harde randvoorwaarde is. Zo maken we in het democratisch proces concreet waar we voor staan: een open, toegankelijke Zaanse Schans.

Vertraging leidt tot onaanvaardbare schade.
Het houden van een referendum zou de invoering van het entreebeleid ernstig vertragen. Dit betekent dat de gemeente de toeristische inkomsten voor het seizoen 2026 misloopt – inkomsten die onmisbaar zijn voor het behoud van het erfgoed, de uitvoering van het mobiliteitsplan en de oprichting van bewoners- en ondernemersfondsen. Bovendien brengt vertraging forse financiële risico’s met zich mee, mede in het licht van de financieel zware tijd die voor ons ligt waarin gemeentelijke middelen verder onder druk staan. De aanhoudende drukte op de Zaanse Schans veroorzaakt ernstige veiligheids- en leefbaarheidsproblemen voor bewoners en bezoekers. Uitstel van maatregelen vergroot de kans op ongelukken en aansprakelijkheid.

Wie betaalt er straks voor de Zaanse Schans?
De kern van de kwestie is deze: gaan we de kosten voor de Zaanse Schans leggen bij de Zaanse belastingbetaler, of bij de toerist? Wij kiezen voor het laatste. De inwoners van Zaanstad hebben al jarenlang betaald voor het schoonhouden, onderhouden en bereikbaar houden van een plek die vooral door toeristen wordt bezocht. Dat is niet langer houdbaar.

Verantwoord gebruik van het referenduminstrument vereist.
Het lokale referendum is een waardevol democratisch middel – bedoeld om inwoners zeggenschap te geven over besluiten die hen raken. Maar met dat recht komt ook verantwoordelijkheid. Het instrument moet zuiver worden ingezet, in het algemeen belang en met respect voor het publieke debat. In dit geval plaatsen wij kanttekeningen bij de totstandkoming van het referendumverzoek. Er lijken commerciële partijen betrokken te zijn geweest, die gebaat zijn bij het behoud van de huidige – gratis – toegang, ook voor toeristen. Daarnaast zijn er signalen dat steunverklaringen zijn verzameld op basis van aantoonbaar onjuiste en misleidende informatie. Zo werd onder andere beweerd dat: “Bewoners straks moeten betalen om hun eigen woning te bereiken.” “Het hele gebied wordt afgesloten voor iedereen zonder kaartje.”

Dit soort beweringen zijn feitelijk onjuist en dragen bij aan onterechte onrust onder inwoners. Zulke communicatie schaadt het vertrouwen in het referendumproces en ondermijnt het democratische karakter van het initiatief. Daar komt bij dat het voorstel waar het referendum zich tegen richt, tot stand is gekomen via een participatietraject. Commerciële motieven, misleidende communicatie, en de disproportionele invloed van een kleine belanghebbende groep staan haaks op het doel en de waarde van een referendum. In combinatie met het doorlopen participatieproces concluderen wij dat de zuiverheid van het referendumproces in dit geval niet is geborgd. Wij staan voor een open en eerlijke democratie – maar ook voor duidelijkheid, feiten en het algemeen belang. En juist dat staat hier onder druk. Daarom trekken wij een duidelijke grens. Wij handelen in de geest van het referendum: het beschermen van het publieke belang, niet het faciliteren van uitstel of het verdedigen van particuliere verdienmodellen. Ons besluit is genomen in het belang van álle Zaankanters. We begrijpen dat er zorgen zijn, en daar blijven we over in gesprek. Maar nu is het moment om verantwoordelijkheid te nemen. Uitstel is geen oplossing. Het is tijd dat de tourist bijdraagt aan het behoud van onze eigen Zaanse Schans – en dat de rekening niet langer bij de Zaanse inwoner wordt gelegd.

Eylem Köseoglu (PvdA)
Jaap Keijser (POV)
Natascha Stroo (GroenLinks)
Fidel Lopes (VVD)
Hans Kuyper (ROSA)
Julie van ‘t Veer (CDA)
Melchior Mattens (PvdD)
Anna de Groot (SP)