Tegenstanders van de bouw van een culturele instelling verenigen zich. Partijen als POV, DZ, ROSA en SP vinden dat er een referendum moet komen en dat de rechter tot datzelfde oordeel is gekomen. Maar wat heeft de rechter nou feitelijk gezegd? En wat is er de afgelopen jaren door de gemeenteraad besloten omtrent het Cultuurhuis? Afgelopen donderdag leverde GroenLinks de volgende bijdrage in de gemeenteraad.

De uitspraak van de rechter hebben wij met de fractie meerdere keren gelezen. Het blijft een behoorlijk cryptisch document. De technische sessie van vorige week heeft op een aantal punten wel een helder licht geworpen. Maar hoe je het ook wendt of keert: het blijft ons inziens vooral een klap in het gezicht van de Zaanse culturele wereld. Deze nieuwe onduidelijkheid. En deze – want dat lijkt in ieder geval zeker – deze vertraging. En daarnaast ongelooflijk slecht nieuws voor bewoners in Westerwatering en Westzaan die nou eindelijk hoopten op een goede verbinding met Zaandam centrum en goede fietsenstallingen. Kortom, een onverwachte en wat ons betreft teleurstellende uitspraak.
Desondanks wil ik de heer De Bruin feliciteren met de uitspraak. Hij heeft zijn zin gekregen. Alhoewel nog moet blijken of het voor hem geen pyrrusoverwinning zal blijken te zijn. Ik ken dhr. De Bruin als een gevoelig mens met een groot hart voor de cultuur in Zaanstad. Maar of de cultuur in Zaanstad ten langen leste nou gebaat is bij deze rechterlijke uitspraak, dat durf ik ten zeerste te betwijfelen. Het kan er wel eens voor zorgen dat de culturele ontwikkeling van Zaanstad hierdoor voor vele jaren op slot gaat. En dat we dan, zoals in De Groene Amsterdammer staat, deze verpauperde industriestad prachtig hebben opgeknapt… maar dat we wel blijven zitten met een oerlelijk gat in het midden van het centrum ervan. Dood- en doodzonde.
Maar goed, wat staat er nu precies in de uitspraak? En wat is de voorgeschiedenis?
Ik heb al mijn beschikbare openbare en geheime documentatie er nog eens op nageslagen. Wat heeft de gemeenteraad in de loop der jaren nou precies besloten? In 2013 heeft de gemeenteraad met een ruime meerderheid – voor de geschiedschrijvers onder u: ook een deel van de SP-fractie was destijds voor – besloten dat er een cultuurgebouw mag komen op de Figarolocatie. Sterker nog: er was veel enthousiasme voor. Het zou het gat tegenover het gemeentehuis eindelijk opvullen. Het zou Inverdan afmaken. Het zou reuring en bekaiks brengen in het centrum van Zaandam. Het zou Zaanstad omhoog stoten op de culturele ladder. En het zou bovendien de verbinding (inclusief goede fietsenstallingen) tussen Westerwatering en Centrum Zaandam zeer sterk verbeteren. De raad juichte de overeenkomst met NSPO toe. De raad was blij dat er eindelijk een einde was gekomen aan het jarenlange getouwtrek.
Sindsdien is er veel gebeurd, maar helaas bitter weinig op de Figarolocatie.
In diverse begrotingen – die steeds door een meerderheid van de gemeenteraad werden aangenomen – is geld gereserveerd voor het cultuurhuis. En ook de culturele instellingen zijn steeds enthousiaster geworden. Zoals we voor het kerstreces hebben gezien, hebben zij ook al jaren gespaard voor hun verhuizing. Terecht natuurlijk. Er was immers in 2013 al door de gemeenteraad besloten dat het cultuurgebouw er zou komen.
In 2016 heeft voor de eerste keer een aanbestedingsprocedure gelopen, die helaas niet succesvol was. Naar aanleiding daarvan is besloten om de kredietaanvraag te verhogen. Dat besluit is vorig jaar genomen – en dat besluit tot extra geld, heeft uiteindelijk geleid tot de vraag om een referendum.
Wanneer ik de uitspraak van de rechter er nog eens op nasla, dan komen bij mij meteen diverse vragen naar boven:

  • Waar kan een referendum over worden gehouden? Het lijkt ons – en zo is vorige week door meerdere mensen bevestigd, óók door de voorstanders van een referendum dat er geen referendum kan worden gehouden of er een cultuurcluster kan komen op de Figaro-locatie. Nogmaals: dat besluit is immers in 2013 genomen. Letterlijk heeft de Raad toen besloten dat, en ik citeer: ‘op de locatie Figaro een multifunctionele accommodatie (cultuurcluster met vergaderzalen) met een modulaire opbouw wordt ontwikkeld.’ En verwijzend naar onderdeel G van artikel 3 van de referendumverordening: je houdt geen referendum over een eerder genomen beslissing. Waarover zou dan wel een referendum gaan?
  • Toen de heer De Bruin de vraag vorige week kreeg voorgelegd waarover een referendum zou moeten gaan, toen antwoordde hij – en ik citeer zo letterlijk mogelijk: “Ik zou de vraag in de richting willen sturen… of clustering van cultuur… of dat… in het voordeel is van de totale culturele infrastructuur van Zaanstad…” Een interessante vraag, maar een tamelijk moeilijke vraag voor een referendum mijns inziens. En zoals Otto Berg, directeur van FluXus opmerkte, ik citeer wederom ook hem: “het gaat erom waar het nou werkelijk om gaat. Dus een hele goede vraag stellen.” Zoals de stadsadvocaat zei: de rechter zegt dat het over het kredietbesluit moet gaan…
  • Maar… als het dan gaat over het kredietbesluit, op welk besluit doelt de rechter dan? Gaat het over het complete bedrag – inclusief de spooroverbouwing, de fietsenstallingen, de kiss & Ride én het duurzame ontwerp van het cultuurcluster? Of doelt de rechter op de extra zeven miljoen die afgelopen jaar is toegevoegd? Wij denken dat de rechter op dat laatste doelt – omdat de andere gelden ook al zijn opgenomen in eerdere begrotingen. En dat er dus alleen een referendum kan worden gehouden over de vraag, en ja – beste mensen, tegenstanders van de bouw van een cultuurhuis, ik chargeer: willen we een mooi, duurzaam, iconisch cultuurcluster met alles erop en eraan én waar alle culturele instellingen zich happy voelen… of willen we er eentje van bordkarton?
  • Deze vraag is ook van wezenlijk belang voor de Kultuurklutsers. Want… stel, stel… dat de raad besluit dat de Kultuurklutsers de volgende stap mogen zetten en 5000 handtekeningen mogen ophalen, dan moet toch op z’n minst wel duidelijk zijn met welke vraagstelling zij op pad mogen gaan.
  • En als het alleen over die 7 miljoen gaat… kunnen we dan misschien al wel aan de slag met de spooroverbouwing en met de fietsenstalling? Wat ons betreft hebben de inwoners van Westerwatering wel lang genoeg gewacht.